De Joodse begraafplaats
In Nederland liggen circa 200 Joodse begraafplaatsen. Een daarvan ligt aan de Opstalweg in Naaldwijk. De begraafplaats bestaat al ruim twee eeuwen (1794). Hoeveel Joden hier precies begraven liggen is moeilijk te zeggen, maar wel dat er nu nog 32 zerken op de begraafplaats staan en naar schatting 5 onder de oppervlakte verdwenen stenen. Bekend is dat slager Salomon Vollenhoven uit Wateringen hier in 1798 als eerste werd begraven.
Wie er langs loopt of rijdt ziet het nauwelijks, alleen het hekwerk is zichtbaar. Tot 2022 waren veel platte graven overwoekerd, zagen er slecht onderhouden uit en op de zerken waren de Hebreeuwse letters nauwelijks zichtbaar.
Ook heeft onderzoek door specialisten uitgewezen dat de begraafplaats een grote ecologische waarde heeft. Een waarde die door een goed beheer nog verder versterkt kan worden.
Genoeg reden om daar iets aan te doen. In de afgelopen jaren is de Stichting Joods Westland actief geweest met het maken van een restauratieplan, het werven van fondsen, het aansturen van de restauratie en het geven van voorlichting.
En met een prachtig resultaat! Op 29 maart 2023 is de gerestaureerde begraafplaats weer officieel in gebruik genomen.
De begraafplaats, waarvan de Nederlands Israëlitische Gemeente (NIG) Den Haag eigenaar is, is een bijzonder stukje erfgoed dat niet verloren mag gaan. Samen met de voormalige synagoge aan het Heilige Geesthofje in Naaldwijk houden deze plekken de herinnering levend aan de ooit bloeiende Joodse gemeente in het Westland.
Ze vertellen het verhaal dat doorverteld moet worden, óók aan toekomstige generaties. Dat is dan ook de reden dat de Stichting Joods Westland – nu de restauratie van de begraafplaats voltooid is – zich steeds meer gaat richten op voorlichting en educatie.
Kijk op www.stenenarchief.nl voor een foto-overzicht van de grafstenen en de teksten erop.
Restauratie begraafplaats
De Joodse begraafplaats in Naaldwijk is een unieke historische plek in Westland. Om dit cultureel erfgoed te behouden is onderhoud nodig. Na de Tweede Wereldoorlog, met desastreuze gevolgen voor de Joodse gemeenschap in Nederland, was er geen familie meer om voor de begraafplaats en de graven te zorgen. Groot onderhoud had dan ook sindsdien niet meer plaatsgevonden. Hierdoor waren veel grafzerken gebroken, verzakt of helemaal verdwenen onder het gras. Letters op de zerken waren vaak nauwelijks zichtbaar.
Onderzoek
Voorafgaand aan de restauratie en conservering van de unieke grafstenen heeft er een gedegen archief- en bodemonderzoek plaatsgevonden naar de ligging van de grafzerken. Dit gebeurde onder auspiciën van de Nederlands Israëlitische Gemeente Den Haag.
Voor de restauratie is contact gezocht met het NIK (Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap) en de TU Delft voor het bodemonderzoek. Daarnaast waren er contacten met het Haags gemeentearchief en Historisch Archief Westland om nog meer te weten te komen over de geschiedenis van de begraafplaats.
Het eerste doel was het herstellen en terugplaatsen van de stenen en hierna de restauratie van de begraafplaats in zijn geheel.
In juli 2020 zijn studenten van de TU Delft gestart met onderzoek naar de plaatsen waar grafstenen onder de grond liggen. Dit gebeurde met behulp van een speciale techniek – een non-destructief onderzoek – onder leiding van Dr. Deyan Draganov, Associate Professor Applied Geophysics and Petrophysics van de TU Delft.
Deze onderzoeksmethode betekent dat de verdwenen grafstenen niet beschadigd worden, de grond wordt doorgelicht.
Na deze inventarisatie heeft een daarin gespecialiseerd bedrijf de 32 stenen stuk voor stuk schoongemaakt en hersteld. Een deel door het vullen van haarscheurtjes, maar ook door het aan elkaar lijmen van brokken steen. Ook zijn sommige graven met vrijwel onzichtbare metalen banden ingepakt, zodat ze voldoende stabiel blijven. Bij een aantal graven moest de fundering geheel of gedeeltelijk worden hersteld.
Financiering
Om de kosten van de restauratie en andere activiteiten te dekken heeft de stichting fondsen, gemeente, instellingen en particulieren benaderd.
Mede dankzij de vele giften, sponsorbijdragen, de toekenning van een subsidie door de gemeente Westland en een beroep op de (rijks)subsidieregeling ‘Erfgoed telt’ stonden in de loop van 2022 alle seinen op groen en kon de restauratie daadwerkelijk van start gaan.
Afronding
Op 29 maart 2023 werd de restauratie afgerond met een feestelijke bijeenkomst in de nabijgelegen Joannesschool.
Tijdens de bijeenkomst waren onder anderen afgevaardigden van de Nederlands Israëlitische Gemeente Den Haag, wethouder Rombout van de gemeente Westland, raadsleden, sponsoren en leerkrachten van de Joannesschool aanwezig.
Daarna werd een bezoek gebracht aan de begraafplaats, waarbij de genodigden het resultaat van alle inspanningen konden zien en Eric de Jong uitleg gaf over de werkwijze bij de renovatie.